-
1 арт кæнын
-
2 арт
-
3 арт
(მრ. ӕртытӕ) ცეცხლი, ალი, კოცონი◊ арты взӕгтӕ ცეცხლის ენებიарт ӕфтауын ცეცხლის მოკიდება, ცეცხლის წაკიდება◊ дыууӕйы ‘хсӕн арт ӕфтауын ორს შუა ცეცხლის გაჩაღება (ერთმანეთთან წაკიდება) -
4 артæнбынтæ
-
5 артӕнхӕлд(тӕ) кӕнын
კუჭის აშლილობა -
6 артӕнхӕлд фӕкӕнын
გადატ. მოკვლა, დახოცვა◊ адӕмы худынӕй артӕнхӕлд фӕкодта ხალხი სიცილით დახოცა -
7 артæнбынтæ кæнын
-
8 артæнхæлд фæкæнын
-
9 ныггуыпп кæнын
1) хлопнутьдуар ныггуыпп кæнын – хлопнуть дверью
2) вспыхнуть; загоретьсяарт ныггуыпп кодта – вспыхнул пожар
-
10 ӕрбамынӕг кӕнын
ჩაქრობა, გაქრობა, დაქრობა -
11 ныггуыпп кӕнын
(ласын)1) დაკვრა, დარტყმა, ბრახუნი, ჯახუნი, ჯახება2) ანთება, აალება; ცეცხლის მოკიდება, ცეცხლის მოდება -
12 æрхуыссын кæнын
-
13 лыстæг
(мн. лыстæджытæ)1. прил.1) мелкий, небольшой (по величине, стоимости)лыстæг бындз – мошка
лыстæг фос – мелкий скот
лыстæг хай – деталь (машины)
2) тонкий, стройныйлыстæг артæнтæ – тонкие кишки, кишечник
3) детальный2. сущ.2) лыстæджытæ – мелкие деньги, мелочьлыстæджытæ дæм ис? – у тебя нет мелочи?
-
14 тæрхон
(мн. тæрхæттæ)тæрхоны процесс – судебный процесс, судебное разбирательство; судопроизводство
тæрхонмæ раттын – отдать под суд
тæрхоны рæстæджы – во время суда
Ноджы фылдæр арæхстдзинад хъуыди туджы тæрхоны. – Еще большего мастерства требовало разбирательство дел кровников. (Джыккайты Ш., Арт æмæ æртхутæг)
2) судебное решение, приговортæрхон æххæстгæнæг – судебный исполнитель
тæрхон рахæссын – вынести приговор
фынддæс азы ахæстоны фæбадыны тæрхон рахæссын – приговорить к пятнадцати годам лишения свободы
цæрæнбонтæм ахæстоны фæбадыны тæрхон рахæссын – назначить пожизненное тюремное заключение
фехсыны тæрхон рахæссын – приговорить к расстрелу
æрцауындзыны тæрхон рахæссын – приговорить к смерти через повешение
марыны тæрхон – смертный приговор
марыны тæрхон рахæссын – приговорить к смертной казни, вынести смертный приговор
Рацыди цалдæр сахаты æмæ, Млодецкийæн цы тæрхон рахастой, уый æххæстгонд æрцыди. – Прошло несколько часов и приговор, вынесенный Млодецкому был приведен в исполнение. («Мах дуг», 2005, №8)
Æрæджиау сæ æрцахстой æмæ сын марыны тæрхон рахастой. – Наконец их поймали и вынесли им смертный приговор. (Дзасохты М., Дæллаг Ир)
3) решение, постановлениеОбкомы бюройы тæрхон – лæвæрд ын æрæцæуæд карз æфхæрд, фæстаг бафæдзæхстимæ, хаст æрцæуæд ацы ’фхæрд йæ сæрмагонд хъуыддагмæ. – Постановление бюро обкома – объявить строгий выговор, с последним предупреждением и занесением в личное дело. (Нафи, «Мах дуг», 2007, №10)
4) обсуждениеадæмы тæрхонмæ рахæссын – вынести на суд народа, поставить на обсуждение
идиом. искæйы тæрхоны бадын -
15 хуыссын
-
16 ӕрхуыссын
1) დაწოლა2) ჩაქრობა1) დასაძინებლად დაწოლა2) ჩაქრობა -
17 лыстӕг
(მრ. лыстӕджытӕ) 1.1) წვრილი, პატარა, მცირე (სიდიდეში, ღირებულებაში)лыстӕг бындз ზოოლ. ქინქლაлыстӕг хай დეტალი, წვრილმანი (მანქანისა)2) თხელი, სიფრიფანაлыстӕг артӕнтӕ ანატ. მლივი ნაწლავები, კუჭ-ნაწლავი3) დეტალური, დაწვრილებითი; 2.1) წვრილი საგნები2) წვრილი ფულიлыстӕг кӕнын ა) მსხვრევა; დაწილადება; ბ) დაზუსტება; გ) გადაცვლა, დახურდავებაлыстӕг кӕсын ყურადღებით, მიშტერებით, დაკვირვებით, დაჟინებით ყურება; გულდასმით დათვალიერება -
18 пиллон
(მრ. пиллӕттӕ)1) ალი (ცეცხლისა), ცეცხლი2) გადატ. რისხვა, მრისხანება, გულისწყრომაпиллон кӕнын (уадзын) გიზგიზი, ბრიალი; წვა, ცეცხლის მოკიდებაпиллон кӕны (уадзы) გიზგიზებს, იწვის, ეწვის, ანთია, ცეცხლი უკიდიაпиллон арт суадзын ა) აალება, აგიზგიზება, ანთება, ძლიერი ცეცხლის მოდება, ცეცხლის მოკიდება; ბ) გადატ. განრისხება; აგზნება, ანთება (გაცხარება) -
19 худаг
1. სასაცილო; ხშირად მოცინარი; 2.1) დამცინავი (ადამიანი)2) ხარხარა, კისკისა, მოკისკისე◊ худӕгӕй артӕн хӕлдтӕ кӕнын ძალიან ხმამაღლა სიცილი -
20 худӕг
(მრ. худджытӕ)1. მოცინარი2. სასაცილო3. სიცილ-კისკისა;.◊ худӕгӕй артӕн хӕлдтӕ кӕнын ძალიან ხმამაღლა სიცილი
См. также в других словарях:
АРТ — Арт, зынг ирон адæмон сфæлдыстады æмбæлынц сæ комкоммæ нысаниуæгимæ æмæ фæсномыгæй дæр. Ныр дæр ма арæх фехъусæн вæййы ахæм зæгъдтытæ: «Мæ артыл дон бакалд!», «Артæн бын фæнык ын нæй». «Мæ арт бауазал!», «Мæ зынг ахуыссыд!» Зынг (арт) царды… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
АРТ ÆМÆ ФÆНЫК НАЛ УЫН — 1. Æвзæрдзинæдтæ аразын, схъæл митæ кæнын, æндæрты мацæмæ дарын, ницæуыл нымайын. Ацы азы райдианы сæ милицæ Цхинвалмæ куы æрбацыд, арт æмæ сын фæнык уæд нал уыдис. (ВЮО, 1992. 1.) Æлдар у æмæ æндæр цы ми хъуамæ кæна? Цардæй æрра уыди, ныр ын… … Фразеологический словарь иронского диалекта
АРТ ÆФТАУЫН — Раууатмæ кæнын, мæгуыр кæнын, хæст æндзарын. Гуырдзиаг лæгмартæ Хуссар Ирыстонмæ куы лæбурдтой, йæ хъæутыл ын арт куы æфтыдтой, уæд уыцы азарæй нæ аирвæзтысты Медзыдагомы цæрджытæ дæр. (Х. 10. 1994.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
АРТÆНБЫНТÆ КАЛЫН — 1. Тынг фæомын. Стрептоцид фæдымдта, йæ артæнбынтæ фæкалдта, фæлæ йæ тæвд не схызт. (Ф 1992,5.) 2. Тынг фæхудын кæнын. Покатываться со смеху. Йæ хъазæн митæй, йæ хъæлдзæг ныхæстæй иу адæмы худæгæй артæнбынтæ фæкодта. (Цæгæраты М. Хурзæрин.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
АРТ ÆНДЗАРЫН — 1. Кæрæдзиуыл ардауын. Рæдийынц, нациты æхсæн арт чи æндзары æмæ уымæй йæхи батавынмæ чи хъавы, уыцы адæймæгтæ. (СИ. 1989. 216.) 2. Дæрæн, раууатмæ кæнын … Фразеологический словарь иронского диалекта
АРТ ÆМÆ ФÆЗДÆГ ФЕСТЫН КÆНЫН — Басудзын, зынг бафтауын. Предавать огню … Фразеологический словарь иронского диалекта
ЦÆСГОМ ЦЪÆХ АРТ УАДЗЫН — 1. Истæуыл тынг мæт кæнын, джитæнтæ кæнын. Усæн фырадæргæйæ йæ цæсгом цъæх арт уадзы. (Гаглойты В. Дæ амонды тыххæй.) 2. Тæвд кæнын. Фæзæгъынц рынчынæй. 3. Мæсты кæнын … Фразеологический словарь иронского диалекта
УДÆЙ АРТ ЦÆГЪДЫН — см. КЪУХÆЙ АРТ ЦÆГЪДЫН Фыргуыст кæнын, фыдæбон кæнын, цырд змæлын. Из кожи лезть. Фыдæй фыртмæ сæ удæй арт фæцагътой, мæгуыр, уыдон уæддæр æххормагæй æмæ талынгæй мардысты. (Бæдоаты Хъ. Бæрæзеджын.) Иунæгæй тухæнтæ кодта, йæ удæй арт цагъта Мария … Фразеологический словарь иронского диалекта
ЗÆРДÆЙЫ АРТ ССУДЗЫН — 1. Искæй истæмæ, истæуыл сразæнгард кæнын, истæуыл сцыбæл кæнын, мидæнкъарæнтæ сцырын кæнын. Адæймаджы зæрдæйыл арт ссудзынмæ Сергойы хуызæн нæ уыди. (Джиоты Д. Æнæбасæтгæ тых.) 2. Тынг амæсты уын … Фразеологический словарь иронского диалекта
УÆНГТÆ ЦЪÆХ АРТ УАДЗЫН — Мæт кæнын, джитæнтæ кæнын, мæсты кæнын. Æхсæвæртæй аивгъуыдта. Æз сыстадтæн. Цыма цалдæр æхсæвы хуыссæджы хъæстæ нал фæдæн, афтæ мæ сæр разылд... Мæ уæнгтæ цъæх арт уагътой. (Хъодалаты Г. Хуыцауы «минæвар».) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ПИЛЛОН АРТ ÆФТАУЫН — тж. ПИЛЛОН АРТ УАДЗЫН 1. Маст кæнын, джитæнтæ кæнын. 2. Æнцойад сафын. Сынты базырты хуызæн къæлæт æрфгуыты бынæй стъалытау æрттывтой йæ дыууæ цæсты æмæ пиллон арт æфтыдтой усгурты зæрдæты. (Хъайтыхъты А. Цæллагты Саурæсугъд.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
